Nội dung bài viết
1. Ngân hàng trung ương là gì?
Ngân hàng trung ương (Central Bank) là ngân hàng của các ngân hàng, là ngân hàng đầu não mỗi quốc gia, là ngân hàng độc quyền phát và thực hiện các chức năng và vai trò về phát hành giấy bạc và quản lý đồng tiền. Chắc hẳn, ngân hàng trung ương là một trong những cơ quan mà bạn nghe đến rất nhiều lần trong học tập, nghiên cứu nhưng để hiểu rõ ngân hàng trung ương là gì và các chức năng vai trò chính thì chắc rất ít bạn nắm rõ về khái niệm này. Để hiểu sâu hơn về vấn đề, mời các bạn tìm hiểu qua bài viết dưới đây:
Khái niệm
Ngân hàng trung ương hay Central Bank, là một cơ quan trực thuộc nhà nước. Bên cạnh đó, ngân hàng trung ương còn được biết đến với tên như ngân hàng dự trữ hoặc cơ quan hữu trách về tiền tệ.
Ngân hàng trung ương là một tổ chức tài chính được đặc quyền kiểm soát việc sản xuất và phân phối tiền và tín dụng cho một quốc gia hoặc một nhóm quốc gia. Trong các nền kinh tế hiện đại, ngân hàng trung ương thường chịu trách nhiệm hoạch định chính sách tiền tệ và điều tiết các ngân hàng thành viên.
Các ngân hàng trung ương vốn dĩ là các tổ chức phi thị trường hoặc thậm chí là chống cạnh tranh. Mặc dù một số ngân hàng đã được quốc hữu hóa, nhưng nhiều ngân hàng trung ương không phải là cơ quan chính phủ, và do đó thường được quảng cáo là độc lập về mặt chính trị. Tuy nhiên, ngay cả khi một ngân hàng trung ương không thuộc sở hữu hợp pháp của chính phủ, thì các đặc quyền của ngân hàng đó vẫn được pháp luật thiết lập và bảo vệ.
Mục đích
Mục đích chính của các ngân hàng trung ương ban hành chính sách tiền tệ, bằng cách nới lỏng hoặc thắt chặt nguồn cung tiền và sự sẵn có của tín dụng, các ngân hàng trung ương tìm cách giữ cho nền kinh tế của một quốc gia phát triển đồng đều.
Ngân hàng trung ương đặt ra các yêu cầu đối với ngành ngân hàng, chẳng hạn như lượng tiền mặt dự trữ mà các ngân hàng phải duy trì so với tiền gửi của họ.
Bên cạnh đó ngân hàng trung ương có thể là người cho vay cuối cùng đối với các tổ chức tài chính gặp khó khăn và thậm chí cả chính phủ.
2. Chức năng của ngân hàng trung ương
a. Chức năng ngân hàng của quốc gia
Ngân hàng trung ương được giao trọng trách độc quyền phát hành tiền theo các quy định trong luật hoặc được chính phủ phê duyệt (về mệnh giá, loại tiền, mức phát hành…) nhằm đảm bảo thống nhất và an toàn cho hệ thống lưu thông tiền tệ của quốc gia.
Đồng tiền do ngân hàng trung ương phát hành là đồng tiền lưu thông hợp pháp duy nhất, nó mang tính chất cưỡng chế lưu hành, vì vậy mọi người không có quyền từ chối nó trong thanh toán. Ngoài ra ngân hàng trung ương còn có chức năng xác định số lượng tiền cần phát hành, thời điểm phát hành cũng như phương thức phát hành để đảm bảo sự ổn định tiền tệ và phát triển kinh tế.
b. Chức năng ngân hàng của ngân hàng
Ngân hàng trung ương không tham gia kinh doanh tiền tệ, tín dụng trực tiếp với các chủ thể trong nền kinh tế mà chỉ thực hiện các nghiệp vụ ngân hàng với các ngân hàng trung gian. Bao gồm:
- Mở tài khoản và nhận tiền gửi của các ngân hàng trung gian
Ngân hàng trung ương nhận tiền từ các ngân hàng trung gian thông qua hai dạng sau:
Tiền gửi dự trữ bắt buộc: Là khoản tiền dự trữ mà các ngân hàng trung gian bắt buộc phải gửi tại ngân hàng trung ương để nhằm đảm bảo khả năng chi trả của các ngân hàng này trước nhu cầu rút tiền mặt của khách hàng. Khoản tiền gửi này không được ngân hàng trung ương trả lãi.
Tiền gửi thanh toán: Là khoản tiền duy trì thường xuyên của các ngân hàng trung gian trên tài khoản tại ngân hàng trung ương cho các nhu cầu chi trả trong thanh toán với các ngân hàng khác trong cùng hệ thống hoặc đáp ứng các nhu cầu giao dịch với ngân hàng trung ương
- Cấp tín dụng cho các ngân hàng trung gian
Ngân hàng trung ương cấp tín dụng cho các ngân hàng trung gian dưới hình thức chiết khấu lại (tái chiết khấu) các chứng từ có giá ngắn hạn do các ngân hàng trung gian nắm giữ. Thông qua hành vi mua lại này, ngân hàng trung ương đã làm tăng lượng vốn khả dụng cho hoạt động của ngân hàng trung gian, tạo điều kiện cho các ngân hàng này mở rộng các hoạt động tín dụng.
- Trung tâm thanh toán bù trừ cho hệ thống ngân hàng trung ương
Thông qua dịch vụ thanh toán bù trừ, ngân hàng trung ương góp phần tiết kiệm được chi phí thanh toán cho các ngân hàng trung gian và toàn xã hội, đảm bảo vốn luân chuyển nhanh chóng trong hệ thống ngân hàng và phản ánh chính xác quan hệ thanh toán giữa các chủ thể kinh tế trong xã hội. Mặt khác, thông qua hoạt động này ngân hàng trung ương có thể kiểm tra sự biến động vốn khả dụng của từng ngân hàng trung gian, là cơ sở để có những kiến nghị kịp thời.
c. Chức năng ngân hàng của chính phủ
Là một định chế tài chính công cộng, ngân hàng trung ương có nghĩa vụ cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho chính phủ, đồng thời làm đại lý, đại diện và tư vấn chính sách cho chính phủ.
- Làm thủ quỹ cho kho bạc nhà nước thông qua quản lý tài khoản của kho bạc
Ngân hàng trung ương có trách nhiệm theo dõi, chi trả, thực hiện thanh toán và cấp vốn theo yêu cầu của kho bạc và sử dụng số dư đó khi nhàn rỗi tương tự như tài khoản của khách hàng tại một ngân hàng trung gian.
Tiền gửi của Chính phủ có thể là vàng, ngoại tệ, chứng khoán của các tổ chức phát hành khác trong và ngoài nước. Nó chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản nợ của ngân hàng trung ương, thường là nợ không kỳ hạn. Do đó, tiền gửi của chính phủ đã trở thành nguồn vốn cho các khoản vay và hoạt động đầu tư của ngân hàng trung ương.
- Quản lý dự trữ quốc gia
Dự trữ quốc gia bao gồm các loại tài sản chiến lược mà bất kỳ quốc gia nào cũng phải dự trữ cho nhu cầu chi tiêu trong những trường hợp khẩn cấp: vàng, ngoại tệ, chứng từ có giá của nước ngoài. ngân hàng trung ương là tổ chức được giao nhiệm vụ quản lý khoản dự trữ này. Dự trữ quốc gia không phải là loại tài sản tĩnh.
Về nguyên tắc, ngân hàng trung ương chỉ cần duy trì dự trữ không thấp hơn mức tối thiểu mà pháp luật yêu cầu. Trong quá trình hoạt động, ngân hàng trung ương có thể sử dụng dự trữ quốc gia để phục vụ cho việc điều hành chính sách tiền tệ.
- Cấp tín dụng cho chính phủ
Ngân hàng trung ương có thể cấp cho chính phủ các khoản tín dụng nhằm bù đắp thiếu hụt tạm thời trong năm tài chính hoặc bội chi ngân sách vào cuối năm tài chính.
- Làm đại lý, đại diện và tư vấn cho chính phủ
Dịch vụ đại lý mà ngân hàng trung ương cung cấp thường xuyên và có hiệu quả cho chính phủ là đại lý trong việc phát hành chứng khoán chính phủ khi chính phủ có nhu cầu bù đắp thiếu hụt ngân sách. ngân hàng trung ương thực hiện một dịch vụ đại lý toàn phần cho các hoạt động phát hành chứng khoán chính phủ, gồm:
- Thông báo việc phát hành chứng khoán mới về loại chứng khoán, mệnh giá, số lượng, thời hạn, lãi suất, phương thức phát hành…
- Nhận đơn và tổ chức đấu thầu.
- Thông báo kết quả đấu thầu.
- Phân phối chứng khoán trúng thầu và nhận tiền cho kho bạc
- Tổ chức thanh toán chứng khoán khi đến hạn thông qua các ngân hàng trung gian.
d. Chức năng quản lý vĩ mô về tiền tệ, tín dụng và hoạt động ngân hàng
- Xây dựng và thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia
Chính sách tiền tệ là chính sách kinh tế vĩ mô trong đó ngân hàng trung ương sử dụng các công cụ của mình để điều tiết và kiểm soát khối lượng tiền trong lưu thông nhằm đảm bảo sự ổn định giá trị tiền tệ đồng thời thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế và đảm bảo công ăn việc làm.
Chính sách tiền tệ có thể được hoạch định theo một trong hai hướng sau:
Chính sách tiền tệ mở rộng: nhằm tăng lượng tiền cung ứng để khuyến khích đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, tạo việc làm. Mục đích của chính sách lúc này là chống suy thoái kinh tế và thất nghiệp.
Chính sách tiền tệ thắt chặt: nhằm giảm lượng tiền cung ứng để hạn chế đầu tư, kìm hãm sự phát triển quá đà của nền kinh tế. Mục đích của chính sách lúc này là chống lạm phát.
- Thanh tra giám sát hoạt động của hệ thống ngân hàng
Với tư cách là ngân hàng của các ngân hàng, ngân hàng trung ương không chỉ cung ứng các dịch vụ ngân hàng thuần túy cho các ngân hàng trung gian, mà thông qua các hoạt động đó, ngân hàng trung ương còn thực hiện vai trò điều tiết, giám sát thường xuyên hoạt động của các ngân hàng trung gian.
- Đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng
Ngân hàng có vai trò đặc biệt trên thị trường tài chính, đặc biệt là toàn bộ nền kinh tế: là kênh chuyển vốn từ tiết kiệm sang đầu tư, là công cụ để Chính phủ tài trợ cho các mục tiêu chiến lược; hoạt động của các trung gian tài chính, đặc biệt là hoạt động nhận tiền gửi. thể chế, có ảnh hưởng quyết định đến việc thực hiện chính sách tiền tệ.
Sự tồn tại và phát triển của các trung gian tài chính, đặc biệt là ngân hàng, phụ thuộc vào lòng tin của công chúng với tư cách là người gửi tiền. Một sai sót nhỏ trong việc tiến hành kinh doanh và cung cấp các dịch vụ ngân hàng cũng có thể gây ra những nghi ngờ lây lan. Điều này thực sự đe dọa đến sự tồn vong của các ngân hàng.
Để thực hiện mục đích này, ngân hàng trung ương sử dụng một hệ thống chỉ tiêu điều tiết được phân bổ theo các tiêu thức sau:
- Chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng vốn
- Chỉ tiêu phản ánh tính chất đầy đủ của vốn
- Chỉ tiêu phản ánh khả năng thanh toán
- Chỉ tiêu phản ánh chất lượng tài sản có
Các chỉ tiêu khác như: giới hạn cho vay và bảo lãnh, các phương pháp tự bảo hiểm
- Bảo vệ khách hàng
Ngân hàng trung ương có chức năng đảm bảo sự công bằng và bình đẳng trong quan hệ giữa ngân hàng và các khách hàng. Điều này được thể hiện ở hai khía cạnh:
- Bảo vệ lợi ích hợp pháp của khách hàng với tư cách là người đi vay.
- Thúc đẩy cạnh tranh và hiệu quả thông qua quy định về chất lượng và sự cập nhật của thông tin mà ngân hàng có nghĩa vụ cung cấp cho những người tham gia thị trường
3. Vai trò của ngân hàng trung ương
Ngân hàng trung ương có vai trò điều tiết nền kinh tế vĩ mô. Cụ thể:
Các ngân hàng trung ương ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế bằng cách kiểm soát tính thanh khoản trong hệ thống tài chính. Có ba công cụ chính sách tiền tệ để đạt được mục tiêu này:
Đầu tiên, ngân hàng trung ương đặt ra yêu cầu dự trữ. Đó là lượng tiền mặt mà các ngân hàng thành viên phải có trong tay. Ngân hàng trung ương sử dụng nó để kiểm soát số lượng ngân hàng có thể cho vay.
Thứ hai, ngân hàng trung ương sử dụng nghiệp vụ thị trường mở để mua và bán chứng khoán từ các ngân hàng thành viên.
Thứ ba, ngân hàng trung ương đặt mục tiêu về lãi suất mà họ tính cho các ngân hàng thành viên. Điều đó hướng dẫn tỷ lệ cho các khoản vay, thế chấp và trái phiếu. Tăng lãi suất làm chậm tăng trưởng, ngăn chặn lạm phát. Đó được gọi là chính sách tiền tệ điều chỉnh. Việc hạ thấp tỷ lệ sẽ kích thích tăng trưởng, ngăn ngừa hoặc rút ngắn suy thoái. Đó được gọi là chính sách tiền tệ mở rộng.
Chính sách tiền tệ rất phức tạp. Phải mất khoảng sáu tháng để các tác động lan tỏa khắp nền kinh tế. nếu các ngân hàng trung ương kích thích nền kinh tế quá nhiều, chúng có thể gây ra lạm phát. Các ngân hàng trung ương coi lạm phát như bệnh dịch. Lạm phát liên tục phá hủy bất kỳ lợi ích nào của tăng trưởng. Nó làm tăng giá cho người tiêu dùng, tăng chi phí cho doanh nghiệp và làm giảm bớt lợi nhuận. Các ngân hàng trung ương phải làm việc chăm chỉ để giữ lãi suất đủ cao để ngăn chặn nó.
Trên đây là toàn bộ nội dung liên quan đến ngân hàng trung ương, vai trò và chức năng của ngân hàng trung ương. Với xu hướng chuyển đổi số, cùng sự phát triển không ngừng của công nghệ, việc trau dồi bản thân với những kiến thức như này sẽ giúp nâng cao khả năng cạnh tranh trong cơ hội tìm kiếm việc làm hiện tại. Nếu thấy bài viết hay và ý nghĩa, hãy chia sẻ nó với bạn bè và người thân, và đừng quên để lại bình luận phía dưới nhé!
Để biết thêm các thông tin hữu ích khác liên quan đến ngân hàng trung ương vui lòng tham khảo thêm ở các địa chỉ sau:
Thẻ mô tả: Ngân hàng trung ương, vai trò của ngân hàng trung ương, chức năng của ngân hàng trung ương
NGƯỜI THỰC HIỆN
SINH VIÊN
TRƯƠNG QUỲNH ĐIỆP ANH
MSV: 19051023
