Tăng trưởng kinh tế có còn là mục tiêu hàng đầu của các quốc gia năm 2025?

Tăng trưởng kinh tế từ lâu đã được coi là kim chỉ nam cho sự phát triển của các quốc gia, với GDP trở thành thước đo tiêu chuẩn để đánh giá sự thành công. Nhưng trong bối cảnh biến đổi khí hậu, bất bình đẳng xã hội gia tăng, và nguồn tài nguyên dần cạn kiệt, liệu mục tiêu này có còn phù hợp? Có phải đã đến lúc chúng ta cần đặt câu hỏi: tăng trưởng kinh tế có thực sự mang lại hạnh phúc và thịnh vượng bền vững cho mọi người?

1. Tăng trưởng kinh tế là gì và tại sao nó lại quan trọng?

1.1 Định nghĩa tăng trưởng kinh tế

Tăng trưởng kinh tế đề cập đến sự gia tăng trong sản xuất hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia theo thời gian, thường được đo lường bằng GDP. Đây không chỉ là một con số khô khan mà còn là thước đo để các quốc gia đánh giá tiến bộ, thành công và tầm ảnh hưởng của mình trên trường quốc tế. Khi tăng trưởng kinh tế ổn định, đời sống của người dân được cải thiện, và quốc gia có thêm nguồn lực để đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng.

1.2 Vì sao tăng trưởng kinh tế từng là trọng tâm?

Trong nhiều thập kỷ, tăng trưởng kinh tế là ưu tiên hàng đầu của các chính phủ bởi những lợi ích thiết thực mà nó mang lại:

• Tạo việc làm: Khi sản xuất mở rộng, nhu cầu lao động tăng, giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp và cải thiện mức sống.
• Tăng doanh thu: Tăng trưởng giúp chính phủ có thêm ngân sách để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, y tế và giáo dục.
• Ảnh hưởng toàn cầu: Một nền kinh tế mạnh mẽ không chỉ nâng cao đời sống trong nước mà còn tăng cường vị thế chính trị và kinh tế của quốc gia trên trường quốc tế

Xem thêm: Tăng trưởng kinh tế là gì? Vai trò của tăng trưởng kinh tế

2. Mặt trái của tăng trưởng kinh tế không ngừng

2.1 Suy thoái môi trường

Việc theo đuổi tăng trưởng kinh tế không ngừng thường dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường. Các ngành công nghiệp mở rộng để đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu thụ ngày càng cao, đã khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Đồng thời, sự gia tăng khí thải nhà kính từ các hoạt động sản xuất và giao thông vận tải đang góp phần làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu. Điều này đặt ra một thách thức lớn trong việc cân bằng giữa việc thúc đẩy phát triển kinh tế và bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai.

2.2 Gia tăng bất bình đẳng

Mặc dù tăng trưởng kinh tế có thể nâng cao tổng tài sản quốc gia, nhưng không phải ai cũng hưởng lợi từ sự tăng trưởng này. Thực tế, trong nhiều trường hợp, những người giàu có lại càng trở nên giàu có hơn, trong khi các cộng đồng nghèo và yếu thế bị bỏ lại phía sau. Sự phân bổ lợi ích không đồng đều khiến khoảng cách giàu nghèo ngày càng gia tăng, tạo ra những vấn đề lớn về công bằng xã hội. Điều này không chỉ làm tăng sự bất bình đẳng mà còn gây bất ổn cho xã hội.

2.3 Tiêu thụ tài nguyên quá mức

Sự phát triển kinh tế liên tục dẫn đến việc khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách không bền vững. Các nguồn tài nguyên hữu hạn như dầu mỏ, nước ngọt và khoáng sản đang bị khai thác quá mức để phục vụ cho nhu cầu sản xuất và tiêu thụ. Khi các tài nguyên này cạn kiệt, chúng không chỉ đe dọa sự ổn định của nền kinh tế mà còn gây ra những tác động lâu dài đến môi trường và chất lượng cuộc sống của các thế hệ sau.

3. Vai trò của công nghệ trong việc tái định nghĩa tăng trưởng

Công nghệ đang tái định nghĩa tăng trưởng kinh tế bằng cách mở ra những hướng đi mới, bền vững hơn. Sự phát triển của nền kinh tế số đã chuyển trọng tâm từ sản xuất vật chất sang đổi mới kỹ thuật số, với các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và thương mại điện tử, giúp tối ưu hóa chi phí, nâng cao năng suất và tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới.

Bên cạnh đó, công nghệ còn giúp tách rời tăng trưởng kinh tế khỏi khí thải nhà kính nhờ các tiến bộ trong năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và công nghệ tiết kiệm năng lượng. Các hệ thống sản xuất và tiêu dùng hiệu suất cao đã giảm đáng kể lượng khí thải carbon mà vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng. Nhờ vậy, công nghệ không chỉ thúc đẩy kinh tế phát triển mà còn góp phần bảo vệ môi trường, hướng tới mô hình tăng trưởng bền vững và lâu dài.

4. Các quốc gia có đang thay đổi ưu tiên?

Trước những thách thức từ tăng trưởng kinh tế không bền vững, nhiều quốc gia đã chuyển hướng sang phát triển bền vững để cân bằng giữa tăng trưởng, bảo vệ môi trường và đảm bảo công bằng xã hội. Các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc là kim chỉ nam cho quá trình này, nhấn mạnh việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến tài nguyên thiên nhiên và cải thiện chất lượng cuộc sống. Đây được xem là bước đi cần thiết để duy trì ổn định kinh tế dài hạn trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng tài nguyên ngày càng gia tăng.

Bhutan là một ví dụ nổi bật trong việc thay đổi ưu tiên phát triển. Quốc gia này đã thay thế GDP bằng Chỉ số Hạnh phúc Quốc gia (GNH) để đo lường tiến bộ. Thay vì tập trung vào tăng trưởng kinh tế, Bhutan chú trọng đến hạnh phúc và chất lượng cuộc sống của người dân thông qua việc bảo vệ môi trường, giữ gìn văn hóa truyền thống và đảm bảo phúc lợi xã hội. Cách tiếp cận này đã giúp Bhutan trở thành hình mẫu cho các quốc gia khác đang tìm kiếm giải pháp phát triển bền vững.

Trong khi đó, nhiều quốc gia châu Âu đang dẫn đầu xu hướng chuyển đổi xanh nhằm xây dựng một nền kinh tế thân thiện với môi trường. Thay vì chạy theo các chỉ số tăng trưởng kinh tế truyền thống, họ tập trung vào phát triển năng lượng tái tạo, trung hòa carbon và bảo tồn hệ sinh thái. Các chính sách này không chỉ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường mà còn tạo ra một mô hình tăng trưởng bền vững, đảm bảo lợi ích lâu dài cho cả nền kinh tế và xã hội.

5. Có thể đo lường tiến bộ mà không cần GDP?

5.1 Các chỉ số thay thế

Nhiều nhà kinh tế đã đề xuất các chỉ số thay thế cho GDP để đo lường tiến bộ một cách toàn diện hơn:

• Chỉ số Phát triển Con người (HDI): Đánh giá dựa trên sức khỏe, giáo dục và thu nhập.
• Chỉ số Tiến bộ Thực sự (GPI): Tính đến các yếu tố xã hội và môi trường.
• Chỉ số Hành tinh Hạnh phúc (HPI): Kết hợp giữa hạnh phúc, tuổi thọ và dấu chân sinh thái.

5.2 Vì sao GDP không đủ?

GDP là thước đo quan trọng về tổng sản lượng quốc gia nhưng chỉ phản ánh khía cạnh kinh tế, bỏ qua nhiều yếu tố khác của sự phát triển. Chỉ số này không tính đến sự phân bổ tài sản giữa các tầng lớp dân cư, không đo lường được chất lượng môi trường hay những tổn hại sinh thái do tăng trưởng gây ra. Vì vậy, GDP trở nên thiếu toàn diện khi đánh giá sự tiến bộ của một quốc gia.

Trong bối cảnh phát triển bền vững và công bằng xã hội ngày càng được coi trọng, hạn chế của GDP càng rõ ràng. Chỉ số này không phản ánh mức độ hạnh phúc, sức khỏe hay chất lượng cuộc sống của người dân. Do đó, GDP không còn đủ để đánh giá toàn diện sự phát triển, đòi hỏi bổ sung các chỉ số như HDI hay GNH để có cái nhìn đầy đủ hơn.

6. Cân bằng giữa tăng trưởng và bền vững

7. Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta ngừng ưu tiên tăng trưởng?

7.1 Trường hợp của giảm tăng trưởng kinh tế

Phong trào giảm tăng trưởng kinh tế đề xuất giảm thiểu mức tiêu thụ tài nguyên và tập trung vào việc nâng cao hạnh phúc, chất lượng cuộc sống thay vì chỉ chú trọng vào tăng trưởng kinh tế. Ý tưởng này nhằm tạo ra một tương lai bền vững hơn, giảm sự phụ thuộc vào các nguồn tài nguyên hữu hạn và khuyến khích một lối sống ít tiêu thụ hơn. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn thúc đẩy sự phát triển tinh thần và sức khỏe của con người.

7.2 Rủi ro tiềm ẩn

Tuy nhiên, việc từ bỏ ưu tiên tăng trưởng kinh tế cũng đi kèm với nhiều rủi ro tiềm ẩn. Một trong những nguy cơ lớn là suy thoái kinh tế, giảm mức sống và gia tăng tỷ lệ thất nghiệp. Hơn nữa, khi không ưu tiên tăng trưởng, các quốc gia có thể đối mặt với việc giảm nguồn thu ngân sách, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế và cơ sở hạ tầng. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, những quốc gia không tập trung vào tăng trưởng có thể mất đi lợi thế cạnh tranh so với các nền kinh tế khác.

Kết luận

Lớp: QH-2022-E QTKD 6

Mã Lớp Học Phần: INE3104 3